Αντικατάσταση πληθυσμών - Μια ζοφερή πραγματικότητα

Αυξημένες καταγράφονται οι μεταναστευτικές ροές από εμπόλεμες περιοχές, όπως η Συρία, το Αφγανιστάν, αλλά και φτωχότερες χώρες της Αφρικής προς την Ελλάδα, το πρώτο εξάμηνο του 2025, με την αύξηση να φτάνει το 258% σε σχέση με πέρυσι. Το μεταναστευτικό, ή πιο ορθά παράτυπο μεταναστευτικό, είναι ένα από τα πιο σύνθετα και σοβαρά ζητήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα πολλές χώρες, ιδιαίτερα εκείνες που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι τοπικές κοινωνίες, ιδίως στα νησιά του Αιγαίου, αντιμετωπίζουν προβλήματα υπερπληθυσμού, πίεσης στις υποδομές και κοινωνικές εντάσεις. Πολλοί μετανάστες διακινδυνεύουν τη ζωή τους, πέφτουν θύματα trafficking ή καταλήγουν σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης. Κάποιες χώρες, όπως η Τουρκία, έχουν χρησιμοποιήσει το μεταναστευτικό ως μοχλό πίεσης προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το μεταναστευτικό δεν είναι απλώς «πρόβλημα» αλλά ένα σύμπτωμα παγκόσμιων ανισοτήτων, πολέμων και κλιματικής αλλαγής. Τις μεγαλύτερες ροές δέχονται οι νοτιότερες χώρες (Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία), ενώ οι χώρες του Βορρά (Γερμανία, Σουηδία) δέχονται κυρίως δευτερογενείς μετακινήσεις. Κάθε χώρα αντιμετωπίζει το πρόβλημα με διαφορετικό τρόπο. Οι φιλελεύθερες κυβερνήσεις γενικά υιοθετούν πιο ανοιχτές πολιτικές, ενώ οι συντηρητικές τονίζουν περισσότερο τον έλεγχο, την ασφάλεια και τις απελάσεις. Ωστόσο η έλλειψη της ενιαίας μεταναστευτικής πολιτικής είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα. Αν και η Ε.Ε. προσπαθεί να πετύχει έναν Κοινό Ευρωπαϊκό Χώρο Ασύλου και μια δίκαιη κατανομή ευθυνών, οι εθνικές πολιτικές εξακολουθούν να διαφέρουν πολύ. Αξίζει να επισημανθεί ότι η μετανάστευση έχει ασκήσει σημαντική δημογραφική επίδραση στην Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες και σε πολλές περιπτώσεις λειτουργεί αντισταθμιστικά σε αρνητικές δημογραφικές τάσεις. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν χαμηλά ποσοστά γεννήσεων και γήρανση του πληθυσμού, οπότε η μετανάστευση προσφέρει νεότερο ηλικιακά πληθυσμό, άρα και εργατικό δυναμικό. Στη Γερμανία π.χ. χωρίς μετανάστευση ο πληθυσμός θα είχε ήδη αρχίσει να μειώνεται ραγδαία από τη δεκαετία του 2010. Σε χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ελλάδα, η μετανάστευση έχει συμβάλλει στο να συγκρατηθεί η συνολική μείωση του πληθυσμού. Στις πρωτεύουσες και μεγάλα αστικά κέντρα, το ποσοστό μεταναστών συχνά ξεπερνά το 30%. Η Ευρώπη γίνεται σταδιακά πολυεθνική και πολυπολιτισμική. Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία, ο πληθυσμός στην Ευρωπαϊκή Ένωση ανέρχεται σε 450 εκατομμύρια περίπου. Από αυτούς, 38 εκατομμύρια είναι γεννημένοι εκτός Ε.Ε. Πάνω από 6-8% του πληθυσμού στις περισσότερες χώρες είναι αλλοδαπής καταγωγής. Ο πληθυσμός στην Ελλάδα το 2024 διαμορφώθηκε στα 10.400.729 άτομα, μείωση κατά 13.000 άτομα σε σύγκριση με το 2023. Το 7% του συνολικού πληθυσμού αποτελούν άτομα με ιθαγένεια άλλης χώρας. Σύμφωνα με προβλέψεις, ο πληθυσμός σε 10 χρόνια θα είναι κάτω από 10 εκατομμύρια. Συμπερασματικά, η μετανάστευση έχει λειτουργήσει ως δημογραφικός αντισταθμιστής σε μια γηραιά και υπογεννητική ήπειρο. Αν και φέρνει προκλήσεις στην ένταξη και στην κοινωνική συνοχή, αποτελεί αναγκαίο παράγοντα για τη διατήρηση της δημογραφικής και οικονομικής βιωσιμότητας της Ευρώπης.